BİYOLOJİK-
COĞRAFÎ GÖZLÜK ile TERME İLÇEMİZ
·
“TERME İLÇEMİZ”, “ŞEHR-İ TERME”MİZ, “BİYOLOJİK-COĞRAFÎ
GÖZLÜK ile BAKILIP GÖRÜLDÜĞÜNDE DE, “CENNET ÂSÂ/CENNET GİBİ” BİR DİYÂR…
“Trabzon Serenti Yayınları”, ‘pardon’,
“Trabzon Serander Yayınları”, 2017 yılında, “Terme İlçemiz”, “Şehr-i Terme”miz
üzerine, çok ehemmiyetli iki “İlmî Eser”i neşretti.
“Anonim”, “Kollektif” tür çok
ehemmiyetli iki eserden biri olan “Terme Araştırmaları”(*) kaynaklı, iki
ehemmiyetli “Araştırma Yazısı” yazdım:
1- “Terme
Araştırmaları”(*)’nda, ‘Amazonizm İdeolojisi”ne Bakış…”(1)
2- “Terme’de Binlerce Frengili Hasta…”(2)
“Anonim”, “Kollektif” tür “Terme
Araştırmaları” isimli çok ehemmiyetli “İlmî Eser”de,”Terme İlçemiz”in, “Şehr-i
Terme”mizin; “Tarihî Geçmiş ve Kültürel Miras”; “Fizikî Coğrafya ve Doğal
Âfetler”; “Nüfus, Yerleşme ve Ekonomik Faaliyetler” başlıklı “3 Bölüm” hâlinde
ve “dünden bugüne” vaziyeti ortaya konuluyordu.
BİYOLOJİK-COĞRAFÎ GÖZLÜK ile TERME
Yine “anonim”, “kollektif” bir
çalışmanın ürünü olan “Terme’nin Biyoçeşitlilik ve Doğal Ortam Özellikleri”(3)
isimli çok ehemmiyetli “İlmî Çalışma”
da, “İlmî Eser” de ise; “Terme İlçemiz”e, “Şehr-i Terme”mize, âdeta
“biyolojik-coğrafî gözlük” ile bakılıp;sahip olduğumuz “Kuş Türleri”mizden “Balık Türleri”ne; “Böcek
Türleri”mizden “Doğal Hayat Sahaları”mıza, “Omurgalı Hayvan Çeşitlerimiz”e;
yine “Doğal Hayat Sahaları”mızdan “Bitki Örtüsü” çeşitliliğimize ve “Floristik
Yapı Zenginliğimiz” e kadar vaziyetimiz ortaya konulmaya çalışılmış.
Nihayetinde ifâde edeceğimi, yazımın
bidayetinde ifâde edersem; kabaca, “Ebabil Kuşu” dahil “Kuş Türleri”ne;
“İstilâcı Balık Türü”,”Terminatör Balık Türü” olan hepimizin hasım olduğu“İsrail Sazan”ına; “20 Böcek Türü”ne, “Bozkurt”ları dahil,”Omurgalı Hayvanları”na meftûn
olduğumun; “Çalı”sından, “Maki”sine,”dünya’da sadece Terme’mizde görülen
“Endemik Bitkileri”ne; “654 bitki
türü”ne, “Floristik Yapı Zenginliği”ne ve “Çınar Ağacı”ndan, “Gürgen”nine,
“Kızıl Ağacı”na, “Ceviz Ağacı”na, “Kestane Ağaçları”na kurban olduğumun
“Horasan Alperenleri Toprağı”, “Müslüman Türk Yurdu Termem”, dersiniz…
“TERME ve ÇEVRESİ”NDEKİ “KUŞ TÜRLERİ”
“Biyolojik-Coğrafî Gözlük” ile bakılıp
görüldüğünde, “Türkiye,biyolojik çeşitlilik bakımından kıta özelliğine sahip
bir açık hava müzesidir…Türkiye, Avrupa ve Ortadoğu’nun en zengin biyolojik
zenginliğine sahip ülkelerden biridir…Türkiye, Avrupa kıtasındaki biyolojik
çeşitlilik bakımından 9. sırada…Türkiye, 120 memeli,400’ü aşkın kuş türü, 130
kadar sürüngen,400’e varan balık türü ile biyolojik çeşitlilikte, tür
çeşitliliği açısından çok zengin…”(4)
“Türkeli”, “Türkiye”miz gibi “Terme
İlçemiz” de, “Şehr-i Terme”miz de çok zengin…
1- “Terme,
önemli doğal alanlara(habitat) sahip.”
2- “Terme
Yeşilırmak Deltası, barındırdığı kuş türleri açısından çok zengin alan.”
3- “Terme
Yeşilırmak Deltası, göller bölgesi, Simenit, Akgöl çevresi, ‘Yaban Hayatı
Geliştirme Sahası’, ‘Doğal Sit Alanı’nda “Önemli Kuş Alanı” statüsüne sahip.”
4- “Terme
İlçesi’nde, 246 kuş türü tesbit edilmiştir.”
5- “Türkiye
genelindeki 483 kuş türünün %50’si Terme İlçesinde kaydedilmiştir. “
6- “Terme
İlçesi, kuzeyden güneye, doğudan batıya göç eden türler için önemli konaklama,
beslenme ve üreme alanı özelliği gösterdiğinden, tür açısından zengin bir
konumda.”
7- “ Terme
İlçesinde, görülen en yaygın kuş türleri: Serçe, İspinoz, Leş Kargası, Kızıl
Gerdan, İbibik, Kar Kırlangıcı..”
8- Terme İlçemizde,
“Şehr-i Terme”mizde, “246 Kuş Türü”nden,
“Ebabil Kuşu” bile var…(5)
“TERME ve ÇEVRESİ”NDEKİ “BALIK TÜRLERİ”
1- “Karadeniz
Bölgesi’nin İncisi” Terme İlçemiz, “Şehr-i Terme”miz, çok zengin “Balık Türleri”ne
de sahip.”
2- “Karadeniz’de
‘165 Balık Türü” var. Terme İlçemizde ise 29 ‘Balık Türü’ var.” Terme Çayı,
Miliç Irmağı, Ak Çay da…
3- “ Terme
İlçesi’nde, “Tatlı Su”larında,Terme Çayı, Miliç Irmağı,Kocaman Irmağı,Akçay,
Simenit Gölü, Akgöl de,”Kefali”den ”Has Kefal”e,”Acı Balık”tan “Bıyıklı
Balık”a,”Havuz balık”tan “Dikence Balık”a ,”Gümüş Balık”tan “Turna Balık”a
,”Söğüt Balık”tan “Kafkas Nehir Kaya Balığı”na
kadar “tatlı su balıkları” var.”
4- “Nasıl giriş
yaptığı konusunda hâlen çelişkiler” olan; ‘balıklandırma amaçlı olarak
sularımıza sokulduğu” düşünülen;”çok ciddî istilacı türler”den; ‘dışarıdan
gelen’, ‘yok edici balık türü’, ‘terminatör balık türü’ ‘İsrail Sazanı”ise
maalesef Akgöl de…”(6)
“TERME ve ÇEVRESİ”NDEKİ “BÖCEK TÜRLERİ”
1- “Terme
İlçemiz, bitki türü bakımından zengin olmanın da bir sonucu olarak, ‘Böcek
Türleri’ açısından da zengin.”
2- “Türkiye’mizde 30(otuz) bin; ‘Terme İlçemizde
ise 44(kırkdört) ‘Böcek Türü’ var.
3- “Tozlaştırıcı,
yabancı otlar için biyolojik mücadelede, özellikle kuşlar ve balıklar için
besin ögesi olmak’ gibi birçok faydaları olan “Böcek Türleri” açısından da
Terme İlçemiz, “zengin ve ekolojik anlamda önemli” olan bir İlçe…”(7)
“TERME ve ÇEVRESİ” , BAZI “BİTKİLERİN
ANAVATANI”
1- “Terme
İlçesinde, çok sayıda, bazı ‘Bitkilerin Anavatanı’/Habitat Çeşitliliğinin
varlığı da tesbit edildi.”
2- “Terme
İlçesinde,’Omurgalı Hayvanlar’ için ideal ve önemli doğal hayat sahaları var.”
3- “Yeşilırmak
Deltası, Kuzey Anadolu’da yer alan en büyük deltadır…Omurgalı hayvanlar için
ideal geçiş alanları oluşturur.”
4- “Terme
İlçesi, hem su da, hem karada yaşayan ‘iki hayatlı hayvanlar’,
‘omurgalılar’,’küçük memeliler’ ve ‘sürüngenler’ için de önemli ‘doğal hayat
sahaları’na sahip.”
5- “Terme İlçesinde, “18 Sürüngen Türü”;”42 Tür
Memeliler”; “9 Tür İki Hayatlı Hayvanlar”ın yaşayabildiği şehir. (Boz)kurtlar’dan ‘Çakal’lara; ‘Tilkiler’den
‘Yaban Domuzları’na kadar…”
6- “Terme İlçesi ve Çevresi, sahip olduğu bazı
‘Bitkilerin Anavatanı’/Habitat Çeşitliliği” ve buna bağlı olarak ‘Omurgalı
Hayvan Çeşitliliği’ bakımından çok önemli alanlardan biridir.”(8)
“TERME ve ÇEVRESİ”NDEKİ ‘BİTKİ
ÖRTÜSÜ’(VEJETASYON) ÇEŞİTLİLİĞİ
1- “Terme ve
Çevresi, ‘Bitki Örtüsü’(Vejetasyon) açısından da, zengin bir ‘Bitki Örtüsü’ne,
“9 Tür Bitki Örtüsü”ne sahip. En yaygın ‘Bitki Örtüsü’ ise ‘Ormanlar…’
“Maki”ler, “Kumul”lar, “Çalı”lar, “İnsan Etkisi” ile oluşan “Bozuk Ormanlar”,
‘Sulak Alanlar”, “Sazlıklar”, “Çayırlar.”
2- “Kayın
Ormanları”nın insan etkisi ile bozulması oluşan “Bozuk(Tahrip Edilmiş)
Ormanlar…”
3- “Terme
İlçesi ve Çevresi”, “Bitki Örtüsü(Vejetasyon)” Özellikler” açısından; “zengin
bir bitki örtüsü”ne sahiptir.”(9)
“TERME ve ÇEVRESİ”NDEKİ “EKOSİSTEMLER”
1- “Terme ve
Çevresi”ndeki “Ekosistemler”; “Sulak Ekosistem”(Bataklık,Tuzlu Su(Deniz),Tatlı
Su(Akarsu),Subasar) ile “Karasal Ekosistem”(Kumul,Orman,Çalı,Kayalık ve Ziraî
Alan)’den meydana gelir.”
2- “Terme ve Çevresi”nde, “8 Ekosistem” ve “6 Alt
Ekosistem” tipi var.”
3- “Terme ve
Çevresi”ndeki “Ormanlardaki Ağaç Türleri” ise; “Kayın”,”Kestane”,”Sapsız Meşe”,
“Istıranca Meşesi”,”Adi Gürgen”,“Doğu Gürgen”i,”Çınar Yapraklı Akçağaç”, “Ova
Akçaağaç”, “Kiraz”, “Taflan”,”Akçaağaç Yapraklı Üver”,”Küçük Trabzon
Hurması”,”İnce Meyveli Dışbudak”,”Titrek Kavak”, “Adi Ceviz”dir.”
4- Maalesef
“Terme ve Çevresi”ne, “dışarıdan sokulmuş”(yabancı,egzotik) türler de; “Beyaz
Çiçekli Yalancı Akasya”, “Çoban Değneği”, “Şekerci
Boyası”,”Ayva-Kültür”,”Armut-Kültür”,”Erik-Kültür” gibi.
5- “Terme ve
Çevresi”nde, “Yaban Hayatı” açısından da ehemmiyete sahip.”
6- “Terme ve Çevresi”nde,”Anıt Ağaç ve Tescilli Kaya”
adına, “Terme’de Oğuzlu Köyü Çınar Ağacı, Kozluk Beldesi Ceviz Ağacı, Kesikkaya
Köyü Tescilli Kaya olmak üzere 2 anıt ağaç ve 1 tescilli kaya yer almaktadır”
denilse de; “Terme İlçesi Şehir Merkezinde, Ahşap/Tahta Camiî Avlusunda, “360
Yaş”ını aşmış “Anıt Çınar Ağacı” da(İ.G.) var.(10)
“TERME ve ÇEVRESİ”NİN “DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ
TÜRÜ/FLORİSTİK YAPISI”
1- “Terme
İlçesi doğal florasında 106 familya ve 401 cins dahil toplam 654 bitki türü
yayılış göstermektedir.”
2- “Terme
İlçesi ve Çevresinde, dünyada sadece Terme’de görülen (endemik) bitki türü sayısı 11(onbir); dünyada başka
bölgelerinde de görülen (endemik olmayan) bitki türü sayısı 69(altmış dokuz);
toplam 80(seksen) bitki türü var.”
3- “Nevik” isimli ‘bitki türü’müz bile var.”
4- “Nadir Tür’,
ve ‘dünyada sadece Terme İlçesi ve Çevresinde görülen(endemik) tür bitkilerinin
korunması için; “Kamu Gözetiminde,Terme Halkının Bilinçlendirilmesi” elzemdir.”
5- “Terme ve
Çevresinin Floristik(Doğal Bitki Örtüsü) Yapısı”nı, 104 familyaya ait, 554(beş
yüz elli dört) ‘takson’( doğal bitkilerin hiyerarşik sınıflandırılması) )
var.””Atkuyruğu”ndan, “Göl İçi”ne kadar.”(s.162-180)
6- “Terme İlçesi ve Çevresi”nin; ‘dünyada sadece
Terme’de görülen; ‘Anavatanları Terme’ olan ‘Bitki Türü’ oranı yani “Terme’deki
Bitkilerin Endemiklik Yüzdesi” %1,8 dir.”(11)
“TERME’NİN BİYOÇEŞİTLİLİK ve DOĞAL ORTAM
ÖZELLİKLERİ”(12) KİTABINA ELEŞTİRİLER
1- “Anonim-kollektif”
çalışmanın ürünü olan “İlmî Eser”deki, istisnasız neşredilmiş “bütün
fotoğraflar renkli” bir şekilde neşredilmeli idi.
2- Yine “İlmî
Metod”larla çalışmanın ürünü olan bu “İlmî Eser” deki “bütün bitki türleri”nin
“Türkçe İsimleri” de istisnasız verilmeliydi. Bazı “Bitki Türleri”nin, bazı
“Resim Altı İfâdeler” de, “Türkçe İsimleri” verilmeyen, yazılmayan varlıklar da
var.
3- Yine bu
“İlmî Eser”de, bir “Lügat” de olmalı idi. Meraklı her sade okuyucu ve her tür
“Araştırmacılar”a, “İlmî Eser” de geçen bazı mefhumların târifleri, “Lügat”
ismi altında yer almalıydı.
4- Bir “Matbaa
Hatası”, “Basım Hatası” olsa gerek; “İçindekiler”de zikredilen “9. Bölüm
Biyoçeşitliliğin Korunmasının Terme İçin Önemi-Cevdet YILMAZ,s.201”i, bu “İlmî
Eser”de bulamadım.
NETİCE:
“Karadeniz Bölgesi”, “Seranderler
Diyârı..."
“Trabzon Serander Yayınları”nın, “Terme
İlçesi”, “Terme Şehri”, “Şehr-i Terme”miz üzerine neşrettiği “anonim-kollektif”
bir “İlmî Çalışma”nın ürünü olan zikredilen “İki İlmî Eser” sonrası, halk
arasındaki yaygın ifâdesi ile “Serenti”lere, âdeta dönemin “Buzdolapları”na,
“Serander” de denildiğinin de “farkına vardım…”
Hülâsa, “Biyolojik-Coğrafî Gözlük” ile
de “bakılıp görüldüğü”nde, “tahkik” edilip “araştırıldığında”, “Terme”miz; hem
“Roma Kültür ve Medeniyeti”, hem de “Grek Latin Kültür ve Medeniyeti” ötesi,
“bin seneyi aşan Müslüman Türk
Yurdu”dur…
“Danişmendliler”den kalma, “Yeni Mahalle
Ahşap-Tahta Camii Avlusu Kabristanlığın”daki , belki hâlâ esrarı çözülememiş
“Siyah Taş”lar da bunun maddî karinesi, delili,ispatıdır.
Terme: “Cennet âsâ/cennet gibi” bir
diyâr…
Terme İlçemiz, "Şehr-i Terme"miz, “Üstte gök çökmeyinceye, altta yer
delinmeyece kadar”, “Büyük Kıyamet”e kadar, inşallah daima “Müslüman Türk
Yurdu”, “Horasan Alperenleri Toprağı” olarak kalır…
Terme, 09.Şubat.2020
İsmet GÜLTEKİN
Araştırmacı-Yazar ve Eğitimci
Dip Notlar:
(*): “Terme Araştırmaları”, Editör:
Prof.Dr. Cevdet YILMAZ,1. Basım: 20 Aralık 2017, Serander Yayınları, Trabzon.
(1): İsmet GÜLTEKİN, “Terme
Araştırmaları”nda,”Amazonizm İdeolojisi”ne Bakış…, 26 Temmuz 2019, google arama
motorundan…
(2): İsmet GÜLTEKİN, “Terme’de Binlerce
Frengeli Hasta…”, 21 Ağustos 2019, Google arama motorundan…
(3): “Terme’nin Biyoçeşitlilik ve Doğal
Ortam Özellikleri”, Editörler: Prof.Dr.Cevdet YILMAZ-Doç.Dr.Hasan KORKMAZ,Birinci
Basım: 18 Aralık 2017, Serander Yayınları, Trabzon
(4) ve (5): “Terme’nin Biyoçeşitlilik ve
Doğal Ortam Özellikleri”, adı geçen eser, s.6,16,17,19,20,21,30,
(6): “Terme’nin Biyoçeşitlilik ve Doğal
Ortam Özellikleri”, adı geçen eser, s.38,39,47,51(ve 8)
(7): “Terme’nin Biyoçeşitlilik ve Doğal
Ortam Özellikleri”, adı geçen eser, s.69,70,75,80
(8): “Terme’nin Biyoçeşitlilik ve Doğal
Ortam Özellikleri”, adı geçen eser, s.83,84,85,86,87,88,89,90,91
(9): “Terme’nin Biyoçeşitlilik ve Doğal
Ortam Özellikleri”, adı geçen eser, s. 95-107 ve s.129,130,131
(10): “Terme’nin Biyoçeşitlilik ve Doğal
Ortam Özellikleri”, adı geçen eser, s.129,130,131,132,137,138-139
(11): “Terme’nin Biyoçeşitlilik ve Doğal
Ortam Özellikleri”, adı geçen eser, s.122, s.162-180,190
(12): “Terme’nin Biyoçeşitlilik ve Doğal
Ortam Özellikleri”, adı geçen eser,
Rahmetli Ârif ŞİRİN'lerin; nâm-ı diğer
Ozan ÂRİF'lerin,"Ak Parti mi, Kara Parti mi?" diye "destansı
şiirler"i dillendirdiği;" Deyin ki bana, kim iktidar oldu da götürme
di? Kimi geldi bilmem ne ile götürdü, kimi geldi bilmem ne ile?" dediği
senelerde,"ismini" bile "BAŞBUĞ TÜRKEŞ"in verdiği
"Ortadoğu" gazetemiz in kurucusu, rahmetli Zeki SARAÇOĞLU
da;"-Her iktidar kendi zenginini de oluşturur..." diyordu.
